Unha historia de trinta anos de loita con moito paralelismo

Bocixa presenta nas Pontes «As Encrobas. A ceo aberto», e un debate con afectados polas expropiacións dos setenta

Hai historias que serven para informar e outras para entreter; pero algunhas serven para reconciliar vidas, veciños e recuperar a memoria dun pobo. Así ocorre co testemuño de trinta anos de loita e resistencia que quedaron plasmados no documental As Encrobas. A ceo aberto , unha produción dirixida e realizada por Xosé Bocixa que se proxecta hoxe ás seis da tarde na Casa Dopeso das Pontes. A esta proxección seguiralle, a partir das sete e media da tarde, un coloquio con Bocixa e veciños das Pontes e Cerceda afectados polas expropiacións da mina de carbón nos anos setenta.

Este documental conta a historia do conflito vivido na localidade de Cerceda nos anos setenta debido á aprobación dun decreto polo Goberno de Franco no que autorizaba a Fenosa a expropiar para quedar co val da parroquia das Encrobas. Os terreos eran cobizados pola empresa porque baixo esa terra escondíase un mineral moi valioso: o carbón.

Este feito marcou unha etapa histórica en Galicia. O 15 de febreiro de 1977, centos de campesiños, sobre todo mulleres, subiron ao alto do val a defender as súas terras. Douscentos gardas civís co seu capote, o seu tricornio e o seu fusil tiñan orde de cumprir o trámite burocrático da expropiación. Os labradores, moitos deles con máis de setenta anos, resistiron as cargas e negáronse a abandonar as súas terras. A revolta fíxose eco en todo o país e ata na prensa internacional, polo que Fenosa aceptou, días despois, negociar cos campesiños mellores prezos para comprar as súas terras.

Con toda esta historia, cos seus comezos nos setenta e a súa prolongación no futuro, Xosé Bocixa construíu un documental que hoxe leva ás Pontes «polas similitudes que existen entre a historia desta localidade e Meirama», explicou o director. Bocixa naceu na parroquia das Encrobas e viviu a través dos seus ollos de neno como Fenosa instalábase no val e como se repetían os enfrontamentos e ataques. «Non 77 eu tinga 10 anos, e ver a revolta foi impresionante», recorda.

Documentos e recordos

Bocixa mestura na súa reportaxe audiovisual o testemuño e a documentación achegada polos veciños, técnicos, políticos, empresarios e ecoloxistas, cos seus propios recordos, en ocasións infestados de luz -«era un val moi fértil, onde abundaba a froita»-, ou de imaxes terroríficas e dolorosas: «Non cemiterio as fendas invadían as lápidas, e vos ósos dúas nosos mortos quedaban ao descuberto e saían á superficie». O director continúa relatando que «entre ou 76 e ou 77 comezaron vos intentos de ocupación e pouco a pouco ou val foise convertendo nun burato de tres quilómetros de longo e foron caendo tódalas aldeas. A xente seguía vivindo en casas con fendas nas que collía unha man, ou que forzou ou proceso de venda».

Bocixa sostén que a historia continúa: «Hoxe aínda segue habendo mobilizacións e xuízos por este asunto. Non val onde extráese ou carbón hai xente vivindo de xeito illado, e na parte alta, xunto á central, hai unha aldea de corenta casas. Viven en condición pésimas pola contaminación, e non hai forma de recoller cultivos limpos».

Asegura que non tivo ningún problema para atopar os testemuños nin para que falasen, ao contrario. «Vos problemas hóuboos ao longo destes vintecinco anos, nos que Fenosa conseguiu enfrontar aos veciños. Ou documental serviu, en certa maneira, para reconciliarse de novo».

Hoxe mantense erguido na zona un enorme buraco da mina de lignito e a cheminea da central térmica de Meirama, pero poucos coñecían o sufrimento e as alegrías que xerara a súa instalación. «Vos máis novos non sabían toda esta historia e acolleron ou documental con moita curiosidade e interese», declarou Bocixa. Con esta mirada ao pasado desde o futuro, os mozos puideron reencontrarse coa súa historia, cargada de contradicións e de paixóns.

PD: Acto organizado pola Asociación Choiva Azeda.