Os problemas do chabolismo

Os barrios marxinais acubillan en Galicia a unhas 4.000 persoas

A pesar da redución da delincuencia, o rexeitamento social retarda a integración étnica

A polémica xurdida a semana pasada porque un centenar de veciños de Vilarchán están dispostos a pagar 250.000 euros a escote para comprar unha casa co fin de que non a adquira unha familia xitana deu a volta a España a través dos medios de comunicación, pero reflicte a realidade das preto de catro mil persoas que actualmente residen en barrios marxinais repartidos por toda Galicia: o camiño cara á integración étnica está a chocar co rexeitamento social por mor de prexuízos nos que pesa máis a historia que a actualidade.

Os poboados ou barrios marxinais -en Viveiro dáse a circunstancia de que os xitanos residen, na súa maioría, nos seus pisos, e non nun asentamento- encóntranse repartidos dunha forma case homoxénea polas catro provincias galegas. A Coruña conta co poboado de Penamoa, onde residen unhas 170 familias; na área metropolitana da cidade herculina tamén se encontran xitanos en Culleredo. Ferrol e Narón, pola súa banda, repártense unhas mil persoas desta etnia, que viven en seis asentamentos. En Ribeira viven preto de 300 xitanos.

En Lugo continúa o poboado do Carqueixo, cunhas 200 persoas, pero pronto desaparecerá, xa que nas súas inmediacións está a construírse o novo hospital. As Lamas, en Monforte, é o principal núcleo xitano no sur da provincia, cunhas 64 persoas. O Vao, con 350 persoas, e dous campamentos en Vilagarcía, reúnen o groso da poboación xitana de Pontevedra. En Ourense localízanse en Maceda e nas vivendas que se construirán en Maside para aloxar a 24 familias.
A vintena de asentamentos galegos están dominados amplamente pola etnia xitana, pero tamén hai integrantes doutras colectividades, como a colonia de húngaros de Ribeira, os moinantes de Carballo, así como romaneses, portugueses e ata grupos que proceden da Europa do Leste.
Un factor común á maior parte das colectividades marxinais é que, a medida que pasan os anos, o chabolismo tende á desaparición e os residentes ou ben se van incorporando progresivamente a vivendas dignas, boa parte delas promovidas polas Administracións, ou alí onde antes dominaban a paisaxe as casetas de chapas de madeira e de ferro oxidado o ladrillo vai gañando terreo, e con el os servizos básicos.

O bum da construción
Ese cambio de costumes ten moito que ver co bum da construción porque, polo xeral, os poboados levantáronse nas inmediacións das cidades hai decenios e, nos últimos anos, o alto valor do chan obrigou á Administración e aos propietarios a articular fórmulas para recuperar esas extensións sen encrespar aos residentes. O sistema que se está empregando é a oferta de vivendas sociais, que non está exento de dificultades, xa que é necesario adaptar a unha nova forma de vida a persoas que naceron, creceron e ata envelleceron en fogares precarios.
Por tratarse de sectores socialmente marxinados, os medios de vida destes colectivos están moi limitados, xa que, como lles ocorre para acceder a unha vivenda digna, a súa incorporación ao mundo do traballo por conta allea encóntrase coa dificultade engadida de que teñen que demostrar non só aptitudes, senón tamén actitudes, por iso é polo que a gran maioría dos integrantes destas etnias víronse obrigados a optar por operar como autónomos e en actividades das que, polo xeral, foxen aqueles que se consideran cidadáns de primeira.

O mundo da chatarra, a venda ambulante, na que domina a de roupa e calzado nos mercadillos, e as atraccións de feira dan emprego a boa parte das persoas que residen nos barrios marxinais de Galicia, que complementan con ocupacións temporais na construción, a estiba portuaria e outros sectores que precisan traballadores para afrontar actividades esporádicas.

Dadas as limitacións que os colectivos étnicos teñen para incorporarse ao mundo laboral, algúns ven obrigados a recorrer a actividades ilícitas, aínda que dirixentes destes grupos aseguran que son a excepción e que ocorre o mesmo cos payos nas mesmas condicións de necesidade. A máis branda quizais sexa o furtivismo, e as duras pasan pola delincuencia.

Rehabilitación complicada
A pesar da fama que teñen os poboados de centros de distribución de estupefacientes, non hai constancia de que fosen detidos membros da etnia xitana nas grandes operacións policiais realizadas contra as mafias galegas. O menudeo de subsistencia é dominante e as toxicomanías non entenden de razas, se seica son máis terribles entre os integrantes destes grupos aos que entrar nun sistema de rehabilitación fáiselles máis complicado polos prexuízos propios e alleos.
Fuentes destas colectividades recordan que, nos seus casos, a droga non só mata aos seus fillos, senón que tamén dificulta a integración social dos seus membros, como se pode comprobar no caso recente de Vilarchán.

Reportaxe de Moncho Ares para a Voz de Galicia.
Esta información foi elaborada coa achega de Fran Espiñeira e Francisco Varel.

+ info: a discriminación por omisión contrasta coa loita interna pola integración

+info: erradicar as chabolas